Angélica Padilla, Zehar-Errefuxiatuekin-eko arta psikologikoko zerbitzuaren arduraduna, Emakumea, kultura aniztasuna, migrazioak eta indarkeria jardunaldietan parte hartu zuen, Bizkaiko Psikologoen Elkargo Ofizialak antolatuta. Berarekin batera zeuden Marie Lucia Monsheneke, emakume kongolearren eta euskal emakumeen Famek elkarteko presidentea, eta Maya Amrane, BILTZEN, Gizarteratzea eta Kulturarteko Bizikidetzaren Euskal Zerbitzuko teknikaria. Hizlariek esperientziak eta hausnarketak partekatu zituzten egoera zaurgarrian dauden emakume migratzaileen behar espezifikoak nola jorratu azalduz. 

Deustuko Unibertsitateko CRAI eraikinean egindako ekitaldian, migrazio prozesuaren konplexutasuna ulertzea funtsezkotzat jo zen pertsonen ongizate psikologikoa bermatzeko, bereziki emakumeen kasuan. “Migrazioa ez da soilik mugimendu fisiko bat; identitatean eta ongizate emozionalean eragin sakonak ditu, eta hauek pertsonak jasandako diskriminazio edo pribilegio esperientzien arabera aldatzen dira,” azaldu zuen Padillak. 

Helmuga herrialde baterantz doan bidea sarritan etengabeko indarkeriaz markatuta dago, batez ere emakumeen kasuan. Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandatariaren (ACNUR) datuen arabera, emakume migratzaile askok indarkeria jasaten dute haien jatorrizko herrialdeetan, zeharbidean eta baita helmuga herrialdeetan ere. Ezkontza behartuetatik eraso sexualetara eta bidaian zehar konplikazioak saihesteko antisorgailuen erabilera intentsibora arte, esperientzia horiek ondorio psikologiko sakonak uzten dituzte. 

Hala ere, erronkak ez dira helmugara iristearekin amaitzen. “Dolua migratzailea eta trauma arraziala integrazioan eta ongizate emozionalean eragin zuzena duten afekzio psikologikoak dira,” azaldu zuen Padillak. Herrialde hartzaileetako mikroerasoek eta jarrera diskriminatzaileek antsietatea eta depresioa bezalako arazoak eragiten dituzte, egokitzapena zailduz. 

Emakume migratzaileei arta psikologikoa eskaintzeari dagokionez, erronka nagusietako bat ikuspegi kulturartekoa hartzea da, desberdintasun kulturalak eta balio indibidualak errespetatuko dituena. Maya Amranek ikuspegi horren garrantzia azpimarratu zuen: “Pertsona bakoitzak berekin dakar bere testuinguru kulturalak baldintzatutako bagajea, eta horrek eragina du osasun mentalaren pertzepzioan eta terapeutarekin duen harremanean.” Testuinguru hori kontuan hartu behar da arta errespetuzkoa eta eraginkorra bermatzeko. 

Marie Lucia Monshenekek, bere aldetik, gizarte-normek eta indarkeriari lotutako estigmek nola lagundu dezaketen horren ikusezintasunean azaldu zuen. Emakume askok ez dituzte bizi izandako esperientziak indarkeriatzat hartzen, eta horrek zaildu egiten du laguntza zerbitzuetara iristea. “Funtsezkoa da emakumeak eta profesionalak errealitate horiei buruz heztea, laguntza-sare eraginkorragoak eraikitzeko,” gehitu zuen. 

Errefuxiatu, aberrigabe edo migratzaileentzako arta psikologikoa hiru printzipio giltzatan oinarritzen da: osasun mentala funtsezko eskubidea dela aitortzea, integrazioa errazteko duen papera eta epe luzeko kalteak prebenitzeko duen gaitasuna. Zehar-Errefuxiatuekin elkartearen zerbitzu honek pertsona errefuxiatuen harrera, laguntza eta ahalduntzearekin dugun konpromisoa islatzen du, gizarte inklusiboago bat eraikitzeko kultura-aniztasuna indar gisa baloratzen duena. 

Hala ere, arta psikologikoak erronka ugari ditu, hala nola irisgarritasuna bermatzea, taldeak kulturarteko eta intersekzional ikuspegiak barneratzeko formatzea eta baliabideak handitzea eskaera gero eta handiagoari erantzuteko. Hala ere, aukera esanguratsuak ere baditu: arta ereduen berrikuntza, beste erakunde batzuekin lankidetza sareak indartzea eta komunitate hartzaileak sentsibilizatzea enpatia eta laguntza sustatzeko. 

Zehar-Errefuxiatuekin erakundearen lanean jarraitzen dugu arta psikologikoa justizia sozialerako eta eraldaketarako tresna izan dadin, bereziki zailtasun handien aurrean daudenentzat. Izan ere, harrera ez da soilik ate bat irekitzea; bizitza duin baterako zubiak eraikitzea da.